Listening Walk – Houthaven, Amsterdam

Een wandeling als speculatief onderzoek. Op weg naar een nieuwe revolutie in de stedenbouw.

Op 26 februari dit jaar droeg Zef Hemel een beschouwing over de Houthaven voor in Cargo in context van het werk Dusk van Annaleen Louwes. Hij vertelde over zijn betrokkenheid bij een mediation-traject in 2007. Bedrijven in de Coen- en Vlothaven hadden zich 20 jaar lang verzet tegen woningbouw in de Houthaven. Er werd gezamenlijk gekeken hoe woningbouw alsnog kon worden mogelijk gemaakt. De gesprekken gingen vooral over geluid. De bedrijven waren bang voor potentieel klagende toekomstige bewoners. Zef beschrijft beeldend hoe hij als een soort bestandslijn de kritische geluidscontour van 50dB op de kaart tekende. En hoe hij, door te gaan luisteren in het gebied, direct daarvan de relativiteit ging inzien. De geluidscontour was theoretisch berekend. Maar de werkelijkheid klonk anders. In plaats van havengeluiden was in zijn beleving vooral het geluid van verkeer te horen.

Om een lang verhaal kort te maken: uiteindelijk heeft de gemeente Amsterdam heel veel geld besteed aan geluidwerende maatregelen om de woningbouw in de Houthaven mogelijk te maken. Veel geld uitgeven om te voorkomen dat burgers zullen klagen over geluid, is dat een zinvolle exercitie? Waar ging het hier over? Niet over de volksgezondheid, dus wat was het probleem? Uiteindelijk gaat het om perceptie van geluid en daarvoor zijn theoretische berekeningen en dBmeters niet het juiste instrumentarium. De vraag is, kan het ook anders? Moet het stadsbestuuur het geluid van de stad niet op een nieuwe manier op de agenda zetten?

Paradigmashift

We gaan op pad door de Houthaven met de prikkelende vraagstelling: Hoe kunnen kunstenaars stedenbouwers bewegen om een goed klinkende stad te bouwen?
Deze stelling roept allerlei nieuwe vragen op. Die gaan we onderweg niet uit de weg. Neem bijvoorbeeld deze twee:

Wat is een goed klinkende stad precies? Dat zegt me niets…

Logisch, als er nu wordt gesproken of geschreven over de stad en geluid is dat bijna zonder uitzonderig vanuit een negatieve insteek. Geluid is overlast en overlast moet worden bestreden. Wat als we deze benadering eens omdraaien? En geluid beschouwen als grondstof in plaat van als afvalproduct? Dat is een paradigmashift. Een stap die moeite kost. Niet alleen voor bewoners van de stad, maar ook voor de bouwers.

Als je deze stap wilt doen, zul je misschien eerst opnieuw moeten leren luisteren. Een bewustwordingsproces: Hoe klinkt Amsterdam voor jou? Wat hoor jij in de Houthaven? Tijdens deze wandeling bieden we verschillende luisteroefeningen aan die je leren bewust te luisteren naar stedelijk geluid.

Of: Hoezo kunstenaars? waarom zouden juist zij aangewezen zijn om stedenbouwers in beweging te zetten?

Juist binnen de kunst komen de laatste tijd nieuwe invalshoeken bovendrijven over hoe we de urbane akoestische ruimte moeten vormgeven. In Australië, Frankrijk, Zwitserland en Duitsland formuleren uitgerekend kunstenaars nieuwe strategiën om te ontsnappen aan het frame van geluid als overlast. Brisante strategiën die in sommige gevallen krachtig genoeg zijn om de huidige stedenbouwkundige praktijk op een positieve manier op zijn kop te zetten. Een Revolutie in de stedenbouw? Onderweg bespreken we een aantal van deze strategieën.